Gamet ve embriyo dondurma işlemi üremeye yardımcı tedavilerinin belirli aşamalarında uzun yıllardır kullanılmaktadır. Bu, embriyo, sperm ve daha zor olan yumurta dondurma işlemi, zorunlu bir işlem olarak zaman zaman yapılmaktadır. Fazla olan embriyolar ve tıbbi zorunluluk durumunda (Endometriyumu hazırlamak, OHSS denilen bir komplikasyonu önlemek gibi amaçlar için) dondurulurlar, Sperm ve embriyo başarılı bir şekilde dondurulurken yakın bir zamanlara kadar yumurta dondurma işlemi çok düşük bir başarı oranıyla yapılabiliyordu. Dondurma işlemi yapılacak olan yumurtanın sitoplazma (Çekirdeğin etrafını saran, çekirdek ve hücre zarı arasındaki tüm boşluğu dolduran jöle kıvamında yapı)yapısı, genetik materyalin sitoplazma içindeki durumu ve hücrenin büyüklüğü işlemin uygulanmasını zorlaştırıyordu. Yumurta hücresi insan vücudundaki en büyük hücre olup oluşan bebeğin ilk dönemlerinde bir küvöz işlevi görmektedir. Yakın zamanlarda geliştirilen yeni tekniklerle ve dondurma solüsyonlarıyla yumurta dondurma yolunda büyük bir yol kat edildi. Bizim ekibimiz bu gün artık dondurulmuş yumurta ile de yüksek başarı oranları sağlamaktadır.2008’li yıllardan bu yana 100’lerce işlem başarıyla gerçekleştirilmiştir. Kliniğimiz Avrupa’da, ilk olarak, yumurta dondurma işlemini yoğun bir şekilde kullanan ve yüksek başarı sağlayan kliniktir. Merkezimizin laboratuvar sorumlusu Embriyolog Ali Kızılkanat, Önder Çoban ve Oğuzhan Hacıfazlıoğlu’nun katkılarını saygıyla anıyoruz.
Yumurta Dondurmanın Teknik Özellikleri
Yumurta hücresinin dondurulabilmesi için yumurtanın öncelikli olarak M2 tabir edilen döllenmeye hazır bir durumda olması gereklidir. Bu M2 içerisinde 23 kromozom içeren spindle adı verilen baklava tarzında şekli olan bir çekirdek vardır. Ve geri kalan 23 kromozom hücre dışında bulunur ve “polar body” kutup cisimciği adını alır. Yumurta dondurma işlemlerindeki en önemli sorun hücre içinde bulunan sıvıdır. Donma esnasında bu sıvı buz kristali haline gelerek hücrenin içindeki organellerin ve dondurma esnasında hücre içerisinde dağılacak olan çekirdek içeriğinin parçalanmasına ve bozulmasına neden olur. Bu yüzden donma işlemi olmadan önce mümkün olduğu kadar hücre içindeki suyun alınması gerekir. Yumurta dondurma işleminde de özel konsantrasyonda hazırlanan sıvılar yardımıyla hücreye zarar vermeden su dışarıya alınır ve yerine hücre içine özel bir sıvı girişi sağlanır. Bu içeriye giren sıvı otomobillerde kullanılan antifriz sıvısına benzeyen yapıda ve normalde hücrelere toksik bir yapıdadır. Bu şekilde donma işleminde suyun kristalleşmesinden kaynaklanan hasarlar önlenecek ve camlaşma yani bilimsel adıyla vitrifikasyon olacaktır. Günümüzde yumurta dondurma için kullanılan iki farklı teknik vardır.
Bunlar:
Yavaş Dondurma (slow Freezing): Yumurta, özel dondurma sıvılarında bekletildikten sonra bir cihaz yardımıyla yavaş yavaş soğutularak dondurulur. Bu işlemde genellikle -30/-35 C ye kadar yavaş yavaş soğutulan yumurtalar daha sonra -196 C sıvı azot içine daldırılır. Yavaş dondurma sperm ve embriyoda başarılı olsa da yumurta dondurmada yeterli başarı oranlarını vermediği için terk edilmiştir. Yumurta dondurma işlemi günümüzde vitrifikasyon tekniğiyle yapılmaktadır.
Hızlı dondurma- Vitrifikasyon (Camlaştırma)
Uzun yıllardır embriyo ve spermleri dondurma ve değerlendirme işleminde de kullanılan bu yöntem geliştirilerek yumurta dondurma için de uygun hale getirilmiştir. Hücre Oda sıcaklığından (~24C) ve -186 C derecelere kadar hızla soğutulur. Sperm ve embriyo başarılı bir şekilde dondurulurken yakın bir zamana kadar yumurta dondurma uygulanamıyordu. Döllenmemiş yumurtanın sitoplazma yapısı, genetik materyalin stoplazma içindeki durumu ve hücrenin büyüklüğü işlemin uygulanmasını zorlaştırıyordu. Son yıllarda geliştirilen yeni tekniklerle ve dondurma solüsyonlarıyla büyük bir yol kat edildi. Bu gün artık dondurulmuş yumurta ile de yüksek başarı oranları yakalanabilmektedir. Teknik aynı olsa da klinikler arasında farklı protokoller uygulanabilir. Biz kendi kliniğimizde kendi uygulama solüsyonlarını hazırlayıp yıllardır sürdürdüğümüz araştırma geliştirme çalışmaları sonrasında hazırladığımız protokolü uyguluyoruz. Piyasada satılan hazır bu kimyasallar ve dondurma çubukları üzerinde yazan tariflere uyulduğu halde bile maalesef iyi sonuç almak mümkün olmamaktadır. Her kliniğin uzun uğraş ve zaman alan adaptasyon çalışmalarını yapması kaçınılmazdır.
Yumurta Dondurma İşlemi Hangi Tip Hastalara Uygulanır
1- Kariyer yapma sebebiyle anne olma hayalini daha sonraya erteleyen kadınlara uygulanır.
2- Kemoterapi, Radyoterapi gibi kanser için kullanılan ağır tedaviler görmesi gereken kadınlara kullanılır. Tedavi sonrasında, yumurtalıklarının işlevini kaybetme riski olduğundan gebelik sağlanabilmesi için yumurtalar veya yumurtalıklara ait dokular dondurularak saklanır.
3- Tüp bebek tedavisinde yumurtalar toplanmasına rağmen erkekten sperm elde edilemezse daha sonra işlem yapmak amacıyla yumurtalar saklanır.(Bazen işler planlandığı gibi gitmez ve erkek zamanında sperm veremez, uçağını kaçırır, hastalanır vs.)
4- Donör yumurtalarına alıcı gelmezse veya fazla yumurta varsa ileride kullanılmak amacıyla dondurularak saklanır.
Yumurta gelişimi az olan bayanlarda yumurtalar bir kaç seans toplanarak ve dondurularak biriktirilebilir. (Havuz oluşturma) Ve daha sonra hepsi birlikte çözülür ve daha fazla embriyo oluşturularak başarı şansı artırılabilir.
Yumurta Nasıl Elde Edilir?
Ön hazırlıkları yapılan kadınların çeşitli yöntemler kullanarak hazırlanması ilk aşamadır. Yumurta gelişimi için ovülasyon indüksiyonu denilen ilaç tedavisi uygulanır. Doğal olarak ta yumurta gelişimi takip edilip yumurta elde edilebilir. İlaç tedavisi ile yumurta toplanmasına kadar geçen süre yaklaşık 10-15 gündür. İlaçlarınızı evde kullanabileceğiniz için sadece bir gün merkezimizde yumurta toplama işlemi için bulunmanız yeterlidir.
Diğer tüp bebek işlemlerinde de uygulanan bu ilaç tedavisi veya doğal yumurtlamanın takibi ile gelişen yumurtalar genel anestezi altında toplanır. Ağırlık bir işlem olduğundan anestezi şarttır. Bazı kliniklerde anestezi yerine Dormicum gibi sersemletici ilaçlar uygulanmaktadır beraber en sağlıklı yaklaşım bir Anestezi Uzmanı Doktor tarafından uyutulmaktır. Güvenli ve konforlu olan yaklaşım budur.
Anestezi altında vajinal yoldan yumurtalıklardaki foliküllerden elde edilen sıvılar mikroskop altında kontrol edilir. Yumurtalar bulunur ve kuluçka makinası ya da inkübatör içinde dinlendirilir. Yumurtalardan olgun olanlar ayrılır ve dondurma işlemine geçilir. İşlem sonunda yumurtalar sıvı azot içine daldırılarak soğutulur. Kelime anlamı camlaştırma olan bu yöntemle yüksek başarı sağlanabilmektedir. Dondurulmuş yumurtaların çok uzun süreler sağlıklı olarak bozulmadan kalabileceğine inanmaktayız. Kişisel tecrübemiz en az beş yıl dayanabileceği yönündedir.
