Hamilelik döneminde oluşan bel ağrısı hamilelik döneminin en çok şikâyet edilen olumsuzluklarından bir tanesidir. Hamilelikte bel ağrısı, kadınlar için fizyolojik ve psikolojik değişimlerin maksimum olarak gerçekleştiği bir dönemdir ve bu değişimlerin yarattığı olumsuzluklar bazen zorlayıcı olabilmektedir. Bu dönemde ilaç kullanımının çok fazla gerekmedikçe yapılmaması da özellikle ağrı problemlerinin çözümünü zorlaştırmaktadır. Hamilelikte bel ağrısı da bu ağrı problemlerinden biridir. Özellikle bebeğin büyümesi dolayısıyla da karnın büyümesi ile birlikte bel ağrılarında artış görülebilmektedir. Ağrı en yoğun olarak leğen kemiği ile omurganın birleştiği kısımda hissedilmektedir. Bunun dışında da gebelik döneminde görülen bel ağrılarının farklı sebepleri olabilmektedir.
Hamilelikte Bel Ağrısının Nedenleri
Hamilelik dönemindeki bel ağrılarının sebepleri olarak bilinen birkaç temel durum bulunmaktadır. Bu durumlar;
- Rahmin ağırlaşması ve karın büyümesi ile birlikte vücut ağırlık merkezinin değişerek öne doğru çekmesi
- Kilo almak: Hamilelik dönemi boyunca kişiden kişiye değişmekle birlikte anne adayları ortalama 10 ile 15 kilo alırlar. Alınan kilolar omurgaya baskı yaptığında da bel ağrısı problemi oluşabilir.
- Gebelik temelli duruş bozukluğu: Ağırlık merkezinin öne alınmasıyla omurgada öne doğru binen yük artmaktadır. Kişi fark etmese de artan yük dolayısıyla duruş pozisyonunu değiştirir. Bu duruş değişikliği/bozukluğu da en yoğunu bel bölgesinde olmak üzere ağrılara sebep olabilir.
- Eklemlerde gevşeme: Hamilelik döneminde bazı hormon değişimleri gerçekleşr. Özellikle salgılanan progesteron ve relaxin sebebiyle kalça kemiği ve omurganın eklem bölümlerinde gevşemeler olur. Bu gevşemeler de bel ağrısı oluşumunda etkili olurlar.
- Stres: Anne adayları hamilelik dönemlerinde normal olarak duygusal bir stres yaşarlar. Duygusal stresin artışı ise kas spazmlarının sıklaşmasına sebep olur. Bu spazmlarda özellikle bel ve boyun bölgesinde ağrıya sebebiyet verebilirler.
- Zorlanmalar: Hamilelik döneminde vücut daha hassas olduğunda normalde yapılan işlerde zorluklar yaşanabilir. Herhangi bir eğilme, ağır kaldırma, ters hareketler vb. zorlanma durumları da bel ağrısı oluşumuna etki edebilirler.
Hamilelikte Bel Ağrısı Nasıl Geçer?
Gebelikte bel ağrısı azaltmak konusunda hamilelik döneminden önce fit bir durumda olmak ve kuvvetli karın ve sırt kaslarına sahip olmak gibi hamilelik öncesinde dikkat edilebilecek uygulamaların yardımı dokunmaktadır. Ancak hamilelik dönemini de rahat geçirmek için yapılabilecek bazı temel şeyler bulunmaktadır. Dikkat edilebilecek ve uygulanabilecek bazı durumlar;
- Gerektiğinden fazla/ekstra kilo almamaya çalışmak.
- Gerekli miktarda D vitamini ve kalsiyum almaya dikkat etmek.
- Vücudun düzgün duruş şekli korunmaya çalışılarak kaslarda oluşan gerilim ve zorlanmayı azaltmak.
- Sık sık istirahat etmek.
- Uzun süre aynı pozisyonda oturmamak, sık sık pozisyon değiştirmek.
- Beli destekleyici yastıklar kullanmak.
- Geceleri ağrılar çoğalıyorsa sırt üstü yatmak yerine yan yatmayı denemek (karın yastıkla desteklenerek bel bölgesi rahatlatılabilir).
- Kalça ve bel bölgesini yoracak hareketlerden kaçınmak.
- Solunum ve gevşeme egzersizleri yapmak.
- Bel korsesi kullanmak (doktor tavsiyesi ve takibi ile)
- Ayakkabı seçimine dikkat etmek (rahat bir ayakkabı seçilmeli ve yüksek topuklu ayakkabılardan kaçınılmalıdır).
- Bel ve sırt bölgesine masaj yapmak (hafif bir şekilde).
- Sıcak havlu, kompres veya soğuk uygulamalar yapmak (doktor veya fizyoterapist tavsiyesi ve kontrolü olmadan yapılmamalı)
Bu gibi durumlara dikkat edilerek ve tavsiyelerden yararlanılarak hamilelikte bel ağrısı sorunu bir miktar da olsa azaltılabilir hatta geçirilebilir ve böylelikle anne adayı rahatlatılabilir. Ancak bel ağrısı hiçbir şekilde geçmiyor ve şiddetleniyor ise mutlaka doktora danışılması gerekmektedir.
Hamilelikte Bel Ağrısı Ne Zaman Başlar?
Hamilelik dönemindeki bel ağrıları birçok faktöre göre değişiklik göstermektedir. Hormonlarda yaşanan değişim, stres, kilo vb. gibi faktörler bel ağrılarının kendini göstereceği zaman dilimini belirlemekte etkin bir rol oynamaktadır. Bu faktörler aynı zamanda oluşacak bel ağrılarının şiddetini de belirlemektedir. Yani bel ağrılarının başlangıcıyla ilgili kesin bir tarih verilememektedir. Ancak ortalama bir tarih aralığı belirtilecek olursa 24.hafta ve 26.hafta yani hamileliğin üçüncü trimesterı genel başlangıç tarihi olarak söylenebilir. Bunun nedeni ise anne adayının vücut ağırlığının fark edilebilir bir artış göstererek ağırlık merkezinin yerini değiştirmesi olarak söylenebilir. Bel ağrısı şikayetleri genelde doğum sonrasında büyük oranda geçmektedir.
Hamilelikte Bel Ağrısı İçin Hangi Doktora Gidilir?
Hamilelik döneminde yaşanılan bel ağrıları eğer anne adayları vücutlarını dinlendirdikleri ya da bel ağrılarını geçirebilecek/hafifletebilecek tavsiyeleri uyguladıkları zaman dindirilebiliyor ise anne adaylarının bu bel ağrıları hakkında endişelenmesini gerektirecek bir durum yoktur. Ancak bel ağrıları hiçbir şekilde geçmiyor, sürekli tekrarlanıyor ve şiddetleniyor ise bu durumda önlem alınması gerekmektedir. Genel olarak hamilelik dönemlerinde günlük işleri yapmayı zorlaştıracak bel ağrıları %15-20 oranında görülmektedir. Bu tip ağrılarda ise kadın hastalıkları hekimlerine veya aile sağlık merkezinde bulunan aile hekimlerine başvurabilirler. Eğer bunların dışında bir müdahale gerekiyor ise ilk muayeneyi yapan doktor anne adayı gerekli yerlere yönlendirecektir.
Hamilelikte Bel Ağrısı Normal Mi?
Gebelikte yaşanan bel ağrısı hamilelik dönemindeki kadınların büyük çoğunluğunda meydana gelen yaygın bir belirtidir. Hamilelik döneminde anne adaylarının vücutlarında birçok değişiklik yaşanmaktadır ve bu değişikliklerin yan etkilerinden biri de bel ağrısı olarak kendini göstermektedir. Bel ağrıları normal seviyede gerçekleştiği ve yanına farklı belirtiler eklenmediği sürece gebelik dönemindeki kadınların yaşadığı normal bir durumdur.
- Eğer bel ağrılarının yanı sıra anne adayı kasık ağrısı da yaşıyorsa bu durumda düşük tehlikesi oluşma ihtimali vardır. Bel ağrısı ve kasık ağrısıyla birlikte veya daha sonra vajinal kanama durumu da görülebilmektedir. Bu durumda hızlı bir şekilde doktora başvurulmalıdır.
- Hamileliğin son ayında yaşanan bel ağrıları ile doğum ağrıları karıştırılabilmektedir. Son ayda böyle bir durum yaşandığında da doktora başvurulmalıdır.
Hamilelikte Bel Ağrısı ve Spor
Hamilelik dönemi boyunca yaşanan bel ağrıları için egzersiz yapmanın bu ağrıların geçirilmesinde yardımcı bir güç olduğu söylenmektedir. Hamilelikte trimester dönemlerine yani hamileliğin kaçıncı haftasında olunduğuna göre değişik egzersiz planları yapılabilmektedir. Ancak bu egzersizleri uzman bir kişi ile hazırlamak ve uzman bir doktorun izni dahilinde yapmak hem bebeğe hem de anne adayına zarar gelmemesi açısından oldukça önem taşımaktadır. Uzman bir hekimden izin alındıktan sonra anne adayı için hazırlanan egzersizleri düzenli olarak uygulanması bel ve sırt kaslarını kuvvetlendireceği için ağrıların azalmasında etkin rol oynayacaktır. Bu egzersizlere örnekler;
- Köprü hareketi: Hamileliğin ilk trimester (ilk üç aylık dönem) dönemi için köprü hareketi tavsiye edilen hareketler arasındadır. İlk üç ay sırt üstü yatma konusunda bir problem olmadığı için tavsiye edilmektedir. Bu hareket yapılırken omurlar yavaşça yuvarlanarak indirilir ve kaldırılırsa bel omurları esnetilebilecektir. Eğer sırt düz bir şekilde kalça hareket ettirilir ise de sırtın güçlenmesi için katkıda bulunacaktır.
- Cat/cow hareketi: Bu hareket ise eller ve dizler üzerinde yapıldığından dolayı güvenli bir harekettir. Cat hareketi yapılırken eller omuzların, dizler de kalçaların altına olacak şekilde dört ayak üzerinde duruyormuş gibi bir duruş sergilenir. Daha sonra omurga yukarı doğru yuvarlanır. Omurga yukarı doğru yuvarlanırken bakışlar da göbek deliğine doğru çevirilir. Cow hareketinde ise yine aynı dört ayak pozisyonunda durulurken sırt olabildiğince düz tutulur ve belde daha fazla boşluk oluşturmadan bakışlar karşı yöne çevrilir.
Bu ve benzeri hareketler hamilelikte bel ağrısı sorunlarını azaltabilmektedir. Ancak bu hareketler kesinlikle uzman bir doktorun görüşü alınmadan yapılmamalıdır. Yapıldığı takdirde olumsuz sonuçlar oluşturabilmektedir.
